Ulga mediacyjna to umowa zawierana między stronami sporu. Stanowi następstwo mediacji, przeprowadzonej przez mediatora. Jej celem jest ukształtowanie wzajemnych relacji, praw i obowiązków w sposób, który satysfakcjonująco dla obu stron zlikwiduje lub zmniejszy występujący między nimi konflikt.
Przeprowadzenie mediacji
Mediacje mogą być przeprowadzane we wszystkich sprawach, w których zawarcie ugody jest możliwe. Najczęściej są to sprawy cywilne, np. o podział majątku, zachowek, zapłatę, zniesienie współwłasności czy roszczenia odszkodowawcze. Mediacje odbywają się także w sprawach gospodarczych, np. o wykonanie umów, zapłatę, roszczenia wspólników czy niezgodność towaru z umową. Pozwalają na zawarcie ugody również w sprawach rodzinnych, w tym o ustalenie władzy rodzicielskiej, ustalenie kontaktów z dzieckiem czy alimenty. Nieco rzadziej ugody tego typu mają miejsce w sprawach administracyjnych oraz karnych.
Ulga mediacyjna
Mediacja to jedna z możliwych dróg do znalezienia porozumienia. W ramach czynienia określonych ustępstw, strony mogą ustalić zasady zapobiegające nawrotowi lub eskalacji konfliktu w przyszłości. Ulga mediacyjna powinna być wykonywana dobrowolnie przez strony. Istnieje również możliwość złożenia do sądu pisemnego wniosku o zatwierdzenie ugody. W takiej formie zyskuje ona rangę prawną, przez co może wywoływać skutki prawne takie same, co ugoda zawarta przed sądem. Jeżeli ugoda ma być wykonana w drodze egzekucji, zatwierdzana jest przez sąd poprzez nadanie klauzuli wykonywalności. Wówczas staje się ona tytułem wykonawczym. Na jego podstawie, uprawniona strona może wymagać egzekwowania należnych świadczeń przez komornika.
Opłaty i odmowy
Od 1 stycznia 2016 roku, wniosek o zatwierdzenie pozasądowej ugody mediacyjnej nie podlega opłacie sądowej. Odmowa lub zatwierdzenie umowy odbywa się niezwłocznie po wpłynięciu wniosku. Ma to miejsce na posiedzeniu niejawnym, więc strony nie są wzywane do sądu. Postanowienie przekazywane jest pocztą lub osobiście (na własny wniosek), w sądzie. W niektórych sytuacjach sąd może częściowo lub całościowo odmówić zatwierdzenia ugody mediacyjnej lub nadania jej klauzuli wykonywalności. Ma to miejsce wówczas, gdy umowa jest sprzeczna z prawem, niezgodna z zasadami społecznego współżycia, niezrozumiała, zawiera sprzeczności lub zmierza do obejścia prawa.
Umorzenie i odżycie postępowania
Jeżeli mediacje prowadzone są w związku z odbywającym się postępowaniem sądowym, prawomocne zatwierdzenie ugody jest podstawą do umorzenia postępowania. Mediacje są dobrowolne. Kiedy sądowe postanowienie o umorzeniu postępowania ulega uprawomocnieniu, obie strony mogą złożyć pisemne oświadczenie o rezygnacji z umowy. Następstwem tego działania jest odwołanie zawartej ugody oraz ponowne odżycie sporu, także tego sądowego.
Ponowne wszczęcie sprawy
Nawet w przypadku zwarcia ugody, strona mediacji ma prawo ponownego wszczęcia sprawy sądowej, która uległa rozwiązaniu w ugodzie. Odnosi się to również do ugody sądowej. Jeżeli zachodzi taka sytuacja, strona pozwana może podnieść tzw. zarzut rzeczy ugodzonej. Zarzut ten ma status zarzutu merytorycznego, dzięki któremu powództwo jest oddalane. W przedmiocie zatwierdzenia ugody mediacyjnej (włącznie z nadaniem jej klauzuli wykonalności) na postanowienie sądu przysługuje zażalenie. Dotyczy to także odmowy zatwierdzenia przez sąd. Do przedawnienia roszczeń z ugody mediacyjnej zatwierdzonej przez sąd dochodzi po upływie 10 lat. W przypadku przyszłych świadczeń okresowych minąć muszą 3 lata.